POLITYKA I KIERUNKI ROZWOJU W ZAKRESIE OCHRONY DÓBR KULTURY

13.1.  Zakres ochrony konserwatorskiej

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.). zobowiązuje do utrzymania obiektów zabytkowych w należytym stanie. Na terenie gminy Gorzyce ochroną konserwatorską należy objąć wszystkie zasoby dziedzictwa kulturowego, na które składają się elementy materialne i tradycyjne elementy niematerialne tworzące środowisko kulturowe, w tym:

• obiekty wpisane do rejestru zabytków;
• obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków;
• obiekty o wartości zabytkowej charakterystyczne dla zespołów zabudowy wsi i krajobrazu kulturowego tj. głównie pozostałości parków, domy mieszkalne – drewniane;
• stanowiska archeologiczne reprezentowane przez pojedyncze ślady, punkty, osady świadczące
  o rozbudowanym stanie osadnictwa prehistorycznego i wczesnośredniowiecznego na obszarze gminy;
• krzyże i figury przydrożne.

13.2.  Strefy ochrony konserwatorskiej

Strefy ochrony konserwatorskiej A i B zabytkowego budynku dawnej plebani w Gorzycach

Wokół budynku dawnej plebani w Gorzycach wpisanego do rejestru zabytków pod numerem 81/A wyznaczone zostały strefy ochrony konserwatorskiej, które również wpisane są do rejestru zabytków pod tym samym numerem. Działania w tych strefach określone są w przepisach szczególnych.

Podstawowe działania konserwatorskie powinny zmierzać do:

• zachowania i rewaloryzacji elementów zabytkowych;
• ograniczenia swobody projektowania i realizacji zgodnie z przyjętymi rygorami konserwatorskimi.

Stanowiska archeologiczne

Obszar gminy Gorzyce tylko w części został poddany badaniom Archeologicznego Zdjęcia Powierzchni. W części gdzie badania te zostały przeprowadzone na uwagę zasługują najważniejsze – wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków: 2 cmentarzyska kultury łużyckiej w Gorzycach (Nr rej. 532/A i 533/A); cmentarzysko kultury łużyckiej w Furmanach (Nr rej. 531/A)
i cmentarzysko w Trześni (Nr rej. 557/A).

Część z odkrytych stanowisk archeologicznych narażona jest na zniszczenie intensywną działalnością rolniczą i rozwijającym się zainwestowaniem. Ze względu na stopień zagrożenia
i wartość poznawczą stanowisk wymagają one stałej opieki i regularnych inspekcji terenowych. Zadania te powinny być spełniane przez samorząd gminy we współpracy ze służbą konserwatorską. Wszelkie prace prowadzone w zasięgu tych stanowisk wymagają zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Figury i krzyże przydrożne

Szczególną dbałością należy objąć krzyże przydrożne i figury. Niezbędna jest bieżąca kontrola władz gminy i konsultacje ze służbą konserwatorską przy każdorazowym podejmowaniu prac renowacyjnych tych obiektów.

Wprawdzie widoczna jest troska mieszkańców i ich wkład emocjonalny w dbanie o elementy małej architektury, należy jedynie zwrócić uwagę aby poprzez niewłaściwe pod względem konserwatorskim działania nie doprowadzić do zniszczenia lub uszkodzenia pierwotnej substancji zabytkowej. Wynika z tego konieczność uzgadniania remontów tych obiektów ze służbą konserwatorską.

Stąd wszelkie prace remontowo–budowlane związane z ich ewentualną rozbudową i nadbudową, adaptacją, modernizacją i zmianą przeznaczenia winny być poprzedzone zgodą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Ze stanowiska konserwatorskiego wskazana jest też ochrona tradycyjnej, drewnianej zabudowy wiejskiej tak mieszkalnej jak i gospodarczej, szczególnie będącej w dobrym stanie technicznym. Należy remontować ją zgodnie z zasadami określonymi wcześniej.

Architektura obiektów dysharmonizujących z dotychczasowym, tradycyjnym budownictwem nie wkomponowanych w otaczający krajobraz kulturowy i naturalny powinna być skorygowana w jak najszybszym czasie i dostosowana do tradycyjnych rozwiązań (m.in. poprzez pokrycie ich symetrycznymi dachami, zastosowanie odpowiedniego detalu architektonicznego, podziału elewacji i odpowiedniej jej kolorystyki). Jeśli przeprowadzenie korekty nie jest niemożliwe (istniejący, nietradycyjny dach, zbyt duża kubatura) należy budynek zasłonić zielenią wysoką.

Punkty i ciągi widokowe

Krajobraz gminy tworzy płaska równina poprzecinana dolinami rzecznymi – Wisły, Sanu, Łęgu
i Trześniówki. W północnej części gminy, szczególnie w pobliżu rzek krajobraz urozmaicony jest licznymi starorzeczami, w południowej części gminy występują lasy będące fragmentem Puszczy Sandomierskiej.

Na terenie gminy najlepsze punkty i ciągi widokowe znajdują się na wałach przeciwpowodziowych, szczególnie w pobliżu miejscowości Gorzyce, Trześń i Wrzawy. Kolejnym wybitnym punktem widokowym jest krawędź Gór Pieprzowych na terenie miasta Sandomierza i gminy Dwikozy
w województwie świętokrzyskim. Na planszy studium punkty i ciągi widokowe nie zostały wyznaczone.

Wnioski konserwatorskie

W celu zachowania wartości historyczno – kulturowych dla przyszłych pokoleń jako generalne ustalenia w zakresie dóbr kultury określa się:

• konieczność opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami;
• konieczność opracowania studium wartości kulturowych dla obszaru gminy;
• objęcie stałą ochroną obiektów wpisanych do rejestru zabytków zgodnie z ustawą o ochronie dóbr kultury;
• przestrzeganie zasad ochrony stanowisk archeologicznych zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi warunkującymi inwestowanie w rejonie ich występowania;
• zachowanie naturalnego otoczenia obiektów zabytkowych, rewaloryzacja obiektów zabytkowych, właściwe ich zagospodarowanie i wykorzystanie;
• wyszukanie i wyeksponowanie ciekawych przyrodniczo, kulturowo i historycznie miejsc oraz punktów widokowych, włączenie ich w ciągi rekreacyjno – turystyczne z uwzględnieniem możliwości spopularyzowania obiektów zabytkowych;
• dbałość o wprowadzanie form architektonicznych harmonizujących z krajobrazem kulturowym gminy.