GMINA GORZYCE

 „Solidarność - to znaczy: jeden i drugi, a skoro brzemię, to brzemię niesione razem, we wspólnocie. A więc nigdy: jeden przeciw drugiemu.”

Św. Jan Paweł II

Czy w zakresie zadań gminy można wymienić takie, które dotyczą solidarności i sprawiedliwości społecznej? W jakim zakresie samorząd gminny realizuje, z obowiązku lub jako element własnej polityki, konstytucyjną zasadę, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 483 z późn. zm.)?

 

Oczywiście przywołana powyżej ustawa zasadnicza, wskazuje w sposób ogólny zakresy spraw społecznych, o które ma państwo dbać i odsyła do ustaw regulujących poszczególne kwestie. Tytułowe gminne sprawy: ludzie w potrzebie, są szerokim i złożonym zagadnieniem. W tym krótkim artykule zasygnalizuję główne problemy z jakimi ma do czynienia samorząd gminny.

 

 

W ustawie o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 z późn. zm.) nasze, tak zdefiniowane, sprawy społeczne jako zadania własne gminy wymienione są kilkukrotnie w art. 7 ust. 1 pkt 6, 6a, 7 i 16, i są to sprawy:

• pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

• wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,

• gminnego budownictwa mieszkaniowego,

• polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej.

Przy czym należy pamiętać, że ustawy „tematyczne” regulują szczegółowo co jest obowiązkiem gminy, a co jej zadaniem fakultatywnym.

Poniżej przedstawię główne tytuły ww. spraw społecznych jakimi w gminie się zajmujemy.

 

Mieszkania socjalne i komunalne

Obecnie gmina posiada 48 mieszkań, a w tej liczbie jest 25 lokali socjalnych. Mieszkania socjalne są przyznawane rodzinom lub osobom samotnym, które spełniają szczególne kryteria. Najczęściej przyznawane są mieszkania socjalne gdy sąd przyznaje prawo do lokalu socjalnego osobom eksmitowanym. W naszej gminie są to eksmisje na wniosek Spółdzielni Mieszkaniowej w Gorzycach. Z kolei w wielu już ostatnich latach nie zawarto umowy najmu mieszkania nie mającego statusu lokalu socjalnego.

Dużym naszym osiągnięciem jest wybudowanie w Gorzycach budynku z dwudziestoma mieszkaniami. Bezpośrednio po ukończeniu budowy (koniec roku 2010), budynek był zasiedlony przez powodzian. Ten stan uległ już zasadniczo zmianie – mieszkają tam w większości osoby i rodziny, którym dokonano przydziału lokalu socjalnego.

Nasze wysiłki w zakresie wybudowania i utrzymania gminnego zasobu mieszkaniowego (a problemów jest w tym zakresie sporo) są dobrym przykładem realizacji zasady solidarności społecznej. Jest to konkretny i bardzo ważny rodzaj pomocy dla ludzi, którzy z różnych przyczyn, często od nich niezależnych, nie mogli samodzielnie zaspokoić swojej potrzeby mieszkaniowej.

 

 

Obszar pomocy społecznej

Ogromny zakres spraw realizowany przez Ośrodek Pomocy Społecznej (OPS) wynika wprost z przepisów ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182 z późn. zm.).

Dobre funkcjonowanie tego obszaru działania gminy ma ogromne znaczenie. Traumatyczne doświadczenia powodzi z roku 2010 dowiodły jak ważne jest sprawne i sprawiedliwe przydzielanie pomocy na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb życiowych, a szczególnie na remonty i odbudowę zniszczonych domów i mieszkań.

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.

Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy, między innymi:

1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych;

2) sporządzanie oceny zasobów pomocy społecznej;

3) udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym;

4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych;

5) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych;

6) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;

7) praca socjalna;

8) organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania;

9) dożywianie dzieci;

10) sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym;

11) kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu;

12) pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;

13) sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie;

14) opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

 

Do zadań własnych gminy należy między innymi:

1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych specjalnych;

2) podejmowanie innych działań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych;

3) współpraca z powiatowym urzędem pracy.

 

Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy między innymi:

1) organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi;

2) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną;

3) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej;

4) wypłacanie wynagrodzenia za sprawowanie opieki.

 

Poniższa tabela przedstawia dane liczbowe dotyczące zakresu udzielanej pomocy społecznej (w roku 2013) :

 

 

Forma   świadczenia	Ilość   osób korzystających	Ilość świadczeń	Kwota	Źródło finansowania
Zasiłek stały	41	396	179   729,00	budżet państwa
Zasiłek okresowy	82	242	87   613,00	budżet państwa
Schronienie	7	584	10   831,00	budżet gminy
Usługi opiekuńcze	6	1   902	57   867,00	budżet gminy
Zasiłek celowy (zdarzenie losowe)	x	x	0,00	budżet gminy
Sprawienie pogrzebu	2	2	7   623,00	budżet gminy
Zasiłki celowe	255	376	79   621,00	budżet gminy
Zasiłek celowy zakup posiłku lub   żywności	159	586	101   640,00	budżet gminy 40% budżet państwa 60%
Posiłek	276	31   653	135   314,00	budżet gminy 40% budżet państwa 60%
Odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej	8	73	166   226,00	budżet gminy
Specjalistyczne usługi opiekuńcze	6	2   793	55   076,00	budżet państwa
Wynagrodzenie opiekuna prawnego	2	23	5   888,00	budżet państwa
Składka na ubezpieczenie zdrowotne	37	377	16   109,00	budżet państwa

 

W 2013 roku z pomocy społecznej w różnych formach skorzystało 561 zasiłkobiorców tj. 328 rodzin (1 067 osób w rodzinach).

Przyczyny* ubiegania się o pomoc :

 

 

* może występować kilka przyczyn udzielenia pomocy jednocześnie

 

Budżet Ośrodka Pomocy Społecznej w Gorzycach w roku 2013 zamknął się kwotą: 1 661 245 zł. Środki własne gminy wyniosły 954 565 zł a z budżetu państwa 706 679 zł.

W ramach naszego OPS-u funkcjonuje w Gorzycach Warsztat Terapii Zajęciowej (WTZ). Przypominamy, że gmina przejęła prowadzenie tego warsztatu od fundacji „Leonardo” z dniem 1 września 2009, w sytuacji zastrzeżeń ówczesnego zarządu powiatu do niektórych spraw związanych z jego prowadzeniem przez fundację.

Warsztat realizuje zadania w zakresie rehabilitacji społecznej z zawodowej dla mieszkańców naszej gminy i gmin okolicznych. Praca odbywa się w siedmiu pracowniach, a w zajęciach uczestniczy 35 osób. Obecnie złożony jest wniosek o jeszcze jedną pracownię dla 5 osób.

 

  

      

Finansowanie warsztatu odbywa się poprzez powiat, przy czym 90% pochodzi z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych a 10% z budżetu powiatu. Mechanizm finansowania wynika z rozporządzenia ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego (Dz. U. z 2004 r., nr 63, poz. 587). Tegoroczny budżet WTZ zamyka się kwotą 575 400 zł (i jest to budżet odrębny od budżetu OPS-u). Oczywiście po stronie gminy istnieje pewien poziom ryzyka finansowego związanego z prowadzeniem WTZ. Dotyczy to kwestii potencjalnych błędów w planowaniu i dysponowaniu tymi środkami.

W ramach funkcjonowania gminnego systemu pomocy społecznej jest zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej lub w schroniskach. W Gorzycach funkcjonuje schronisko dla bezdomnych kobiet prowadzone przez Koło Gorzyckie Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta w Gorzycach, które corocznie uzyskuje dotację z budżetu gminy. W roku bieżącym jest to kwota 95 tys. zł.

 

 

Świadczenia alimentacyjne, rodzinne i opiekuńcze

 

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przyznawane i wypłacane są na podstawie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. 2012 r., poz. 1228 z późn. zm.) w przypadku bezskutecznej egzekucji komorniczej prowadzonej wobec dłużnika alimentacyjnego. Świadczenia przysługują na dziecko do ukończenia 18 roku życia lub 25 roku życia pod warunkiem kontynuacji nauki w szkole lub szkole wyższej. Kryterium dochodowe niezbędne do przyznania prawa do powyższych świadczeń wynosi 725,00 zł na osobę.

W roku 2013 wypłacono 1857 świadczeń na kwotę 704 411 zł. Dotyczyło to 96 rodzin.

 

Zasiłek rodzinny wraz z dodatkami przyznawany i wypłacany na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2013 r., poz. 1456 z późn. zm.). Przysługuje na dzieci do ukończenia 18 roku życia lub 21 roku życia pod warunkiem kontynuacji nauki w szkole ponadgimnazjalnej, w rodzinach, w których dochód nie przekracza 539,00 zł na osobę.

W roku 2013 wypłacono 16 491 świadczeń na kwotę 1 688 092 zł. W tym przypadku liczba rodzin wynosiła 401.

 

Zasiłek pielęgnacyjny przyznawany i wypłacany na podstawie art. 16 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2013 r., poz. 1456 z późn. zm.) w związku z posiadaniem przez osobę orzeczenia o niepełnosprawności. W roku 2013 tą formą pomocy objętych było 311 rodzin. Liczba wypłaconych świadczeń wyniosła 3 480 – na kwotę 533 970 zł.

 

Świadczenie pielęgnacyjne przyznawane i wypłacane na podstawie art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2013 r., poz. 1456 z późn. zm.) w związku z opieką nad niepełnosprawnym dzieckiem lub osobą dorosłą posiadającą orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności jeżeli niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 18 roku życia.

W roku 3013 objęto pomocą 43 rodziny, którym wypłacono 894 świadczenia na kwotę 487 607 zł.

 

Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka przyznawana i wypłacana na podstawie art. 15 b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2013 r., poz. 1456 z późn. zm.) w związku z urodzeniem dziecka pod warunkiem pozostawania przez matkę pod opieką medyczną od 10 tygodnia ciąży do dnia porodu. Kryterium dochodowe niezbędne do przyznania prawa do powyższego świadczenia wynosi 1992,00 zł na osobę. Liczba tzw. „becikowych” w roku 2013 wyniosła 95, a w naszej gminie urodziło się w tym czasie 127 dzieci. Wprowadzone kryterium dochodowe od 1 stycznia 2013 r. spowodowało znaczne ograniczenie liczby uprawnionych. Dla porównania w roku 2011 wypłacono 141 zasiłków, natomiast w roku 2012 – 128.

 

Specjalny zasiłek opiekuńczy przyznawany i wypłacany na podstawie art. 16a ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2013 r., poz. 1456 z późn. zm.) w związku z opieką nad niepełnosprawną osobą dorosłą posiadającą orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności w przypadku rezygnacji z zatrudnienia. Kryterium dochodowe niezbędne do przyznania prawa do powyższego świadczenia wynosi 623,00 zł na osobę. W roku 2013 wypłacono 27 świadczenia na kwotę 14 040 zł.

 

Zasiłek dla opiekuna przyznawany i wypłacany na podstawie ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz. U. z 2014 r., poz. 567) osobom, które utraciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z dniem 30 czerwca 2013 r. Te świadczenia wypłacane są w roku bieżącym i ich liczba do chwili obecnej wyniosła 743 na kwotę 361 295 zł.

 

Stypendia szkolne i wyprawka szkolna

 

Stypendium szkolne może otrzymać uczeń znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej, wynikającej głównie z niskich dochodów na osobę w rodzinie. Podstawę do wypłaty stypendium daje art. 90d i art. 90e ustawy o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., nr 256, poz. 2572 z późn. zm.). W naszej gminie w roku 2013 przyznano 254 stypendiów na kwotę 62 046 zł. Wkład własny gminy w to zadanie wynosi 20% tej kwoty.

 

Wyprawka szkolna wypłacana jest w ramach programu rządowego. Upoważnienie do przyjmowania takiego programu wynika z art. 90u ustawy o systemie oświaty (j.w.). Na terenie naszej gminy objęto taka formą pomocy 89 dzieci.

 

Dodatki mieszkaniowe i energetyczne

 

Dodatki mieszkaniowe wypłaca gmina z swojego budżetu na podstawie ustawy o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 966). W roku 2013 wypłacono 625 dodatków na kwotę 105 944 zł.

 

Dodatki energetyczne wypłaca się od 1 stycznia 2014 r. na podstawie art. 5c – 5g Prawa energetycznego (Dz. U. z 2012 r., poz. 1059 z późn. zm.). Jest to ochrona dla wrażliwych odbiorców energii elektrycznej - czyli takich, którym przysługuje dodatek mieszkaniowy.

 

Profilaktyka antyalkoholowa i antynarkotykowa

 

Dwie ustawy: ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012 r., poz. 1356 z późn. zm.) i ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r., poz. 124 z późn. zm.) regulują zakres zadań własnych gminy związany z tą tematyką.

W naszej gminie przyjmuje się corocznie Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii. W tym dokumencie nakreślone są kierunki działań na dany rok oraz preliminarz wydatków. W ostatnich latach kwoty wydatkowane na te cele są na poziomie ok. 190 tys. zł. W ramach tej kwoty finansowane są zajęcia w świetlicy środowiskowej w Gorzycach i w klubach abstynenta. W szkołach prowadzona jest pomoc w nauce oraz organizowana jest nauka pływania dla uczniów klas trzecich ze szkół podstawowych.

 

Podsumowanie

Powyższy tekst w sporym uproszczeniu pokazuje ten duży i złożony zakres zadań gminy, które wypływają z zasady solidarności społecznej. Złożoność tej problematyki wynika zarówno z istoty problemów z jakimi się spotykamy jak i z przepisów prawa. Mogę solennie powiedzieć, ze wywiązujemy się z tych zadań dobrze. Opinie środowiska na pewno będą różne. Osoby otrzymujące pomoc nie zawsze będą zadowolone, chociażby z jej poziomu lub skomplikowanych procedur urzędniczych. Z kolei osoby, które nie korzystają z tej pomocy czasem negatywnie oceniają już sam fakt, że taka pomoc jest przyznawana. Trzeba jednak pamiętać, że nadrzędną w tym wszystkim jest ta zasada solidarności, która wypływa z nauki społecznej Kościoła. Ludziom trzeba pomagać! Takimi słowami kieruję się w mojej codziennej pracy i w życiu.

 

Marian Grzegorzek