GMINA GORZYCE

Nieubłaganie zbliża się koniec roku a wraz z nim czas refleksji i podsumowań w wielu sferach ludzkiej działalności. Tą aktywność człowieka zamykają daty jego narodzin i śmierci. Są one bardzo symbolicznymi wyznacznikami ludzkiej egzystencji. Akcentując je, wyrażamy pamięć ludzkiego - nierzadko tragicznego losu, pamięć działalności dla lokalnego środowiska, patriotyzmu,  a często po prostu zwyczajnego, uczciwego życia i pracy.

Z tej też przyczyny pragnąłbym przypomnieć kilka nazwisk, które mijający rok zaznaczył w naszej historiografii regionalnej znaczącymi rocznicami: 110. rocznica urodzin Wojciecha Sabata (1901-1943), harcerza, nauczyciela i społecznika, oficera WP, żołnierza wojny 1920 i 1939 r.; 110. rocznica urodzin Wandy, Teresy Marii Źródłowskiej z d. Sas Pruski Szczudłowskiej (1901-1940), nauczycielki w miejscowościach obecnej Gminy Gorzyce i w Grębowie, gdzie pracowała wraz z mężem w tajnym nauczaniu i tam też zmarła; 100. rocznica urodzin Heleny Cebulak z d. Michno, nauczycielki i działaczki społecznej m.in. W Gorzycach i Wrzawach; 100. rocznica urodzin Kazimierza Kotulskiego (1911-1979), nauczyciela i społecznika, kierownika Szkoły Powszechnej w Gorzycach; 50. rocznica śmierci ks. Alojzego Sierżęgi (1888-1961), długoletniego proboszcza we Wrzawach, budowniczego obecnego kościoła; 35. rocznica śmierci Józefy Jarząbówny (1900-1976), nauczycielki i działaczki społecznej m.in. we Wrzawach; także 35. rocznica śmierci Stanisława Wacława Oppenauera (1882-1976), rodem z Wrzaw, nauczyciela, oficera WP, żołnierza obu wojen światowych, profesora filozofii, artysty malarza, działacza społecznego i oświatowego, oraz 15. rocznica śmierci Józefa Dropa (1909-1996), nauczyciela i kierownika Szkoły Powszechnej we Wrzawach, społecznika, oficera WP, żołnierza Września 1939 r.

Korzystając z prawa wyboru, zresztą bardzo subiektywnego, chciałbym bardziej przybliżyć dwie postacie spośród wyżej wymienionych:

Wojciech Sabat (1901-1943),urodził się we Wrzawach, w wielodzietnej rodzinie znanego działacza chłopskiego Karola i Zofii z d. Wicińskiej.

W 1917 r. rozpoczął naukę w Seminarium Nauczycielskim w Rudniku n/Sanem, którą kontynuował – z przerwami, do 1921 r. i ukończył egzaminem dojrzałości z wyróżnieniem. W styczniu 1919 r. ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego i jako żołnierz 37 pp. walczył na froncie pod Lwowem i Gródkiem Jagiellońskim. W dwa miesiące później podczas szturmu na wieś Wołczuchy został ranny w nogę, a za wykazane męstwo odznaczony Krzyżem Walecznych. Po wyleczeniu odniesionych ran powrócił w rodzinne strony by kontynuować przerwaną naukę. Powtórnie jako ochotnik wstąpił do wojska w lipcu 1920 r., najpierw do 32 pp., później do 2 pp. Strzelców Syberyjskich, z którym to pułkiem wyruszył na front bolszewicki. Tu po raz drugi został ranny i jednocześnie odznaczony Krzyżem Walecznych. W październiku tego roku został przeniesiony do rezerwy.

Po ukończeniu nauki podjął pracę jako nauczyciel w 4- klasowej Szkole Powszechnej we Wrzawach. Już w seminarium dał się poznać jako wzorowy harcerz. W 1926 r. wstąpił do Towarzystwa Powstańców Wojaków, a dwa lata później został jego komendantem.

W 1929 roku władze szkolne przeniosły go do Rumii-Zagórza, w powiecie morskim, do miejscowej szkoły powszechnej. W trzy lata później objął jej kierownictwo. To dzięki jego staraniom szkoła została rozbudowana i przystosowana do funkcjonowania jako 7-klasowa.

W 1934 r. Główna Kwatera Harcerzy  mianowała go „działaczem harcerskim”. Odtąd pełnił on szereg funkcji, głównie na odcinku ruchu zuchowego. Zorganizował drużynę harcerską, a dla młodzieży pozaszkolnej prowadził zajęcia  z zakresu przysposobienia wojskowego i strzelectwa. Był członkiem Hufca ZHP – Gdynia , w którym prowadził referat namiestnika zuchowego. Był organizatorem kursów końcówkowych  dla drużynowych  drużyn zuchowych.

W marcu 1938 r. rozkazem Naczelnika Harcerzy został mianowany Komendantem IV Hufca Harcerzy w Gdyni, zaś w grudniu po ukończeniu kursu w Górkach Wielkich otrzymał stopień harcmistrza ze specjalnością zuchową.

24 sierpnia 1939 r. por. rez. W. Sabat został dowódcą 4. kompanii 2. Batalionu rezerwowego. Batalion ten wchodził w skład Lądowej Obrony Wybrzeża, którą dowodził płk Stanisław Dąbek. 17 września po wielu dniach uporczywych walk 2 Batalion rez. został rozbity, a wielu żołnierzy i oficerów dostało się do niewoli. W dwa dni później por. Sabat znalazł się w obozie oficerskim w Prenzlau, gdzie otrzymał nr obozowy 418. Po pewnym czasie przeniesiono go do Neubrandenburga.

22 grudnia 1941 r. został zabrany przez gestapo do Wejherowa a następnie do Gdańska. Orzeczeniem Sądu Doraźnego z kwietnia 1942 roku  został skazany na 3 lata obozu karnego. Oskarżano go o przedwojenną  przynależność i aktywną działalność w Polskim Związku Zachodnim. Po wyroku  osadzono go w więzieniu w Koronowie

Wycieńczony, chory na zapalenie płuc, został uśmiercony przez Niemców zastrzykiem fenolu w serce 9 stycznia 1943 r. Pochowano go w trumnie w mundurze oficerskim na cmentarzu w Koronowie. Był żonaty z  Heleną z d. Kołodziejczak, nauczycielką i instruktorką harcerską. Wspólnie uczyli w Szkole Powszechnej w Rumi. Grobem W. Sabata opiekuje się młodzież Szkoły Podstawowej  nr 2 w Koronowie. W Rumi jego imieniem nazwana jest ulica i szkoła, w której był nauczycielem i kierownikiem.

Ks. Alojzy Sierżega (1888-1961). Pochodził z Łukawca  k. Rzeszowa. W latach 1901-1909 uczęszczał do gimnazjum, zapewne w Rzeszowie. Studia teologiczne odbył w Przemyślu i tam też w 1913 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Następnie był wika­rym w Przeworsku (1913-1916), Dobromilu (1916-1917) i Zaleszanach (1917 –1919). W dniach 15 i 16 października 1919 r. zdał egzamin na proboszcza. W latach 1919-1925 był prefektem w Semi­narium Duchownym w Przemyślu. Tam też w okresie 1921 –1923 r. pełnił funkcję sekretarza generalnego do spraw Akcji Katolickiej.

Brał udział w różnorodnych formach pogłębiania wiedzy teologicznej, m.in. został delegowany przez biskupa wraz z trzema innymi księżmi przemyskimi na czterotygodniowy kurs społeczny w Poznaniu na przełomie kwietnia i maja 1919 r. Wymiernym rezultatem tego zjazdu był zorganizowany później pierwszy kurs duszpasterski dla duchowieństwa diecezji przemyskiej, jaki miał miejsce w dniach 20-21 sierpnia 1919 r. w Przemyślu. Jego współorganizatorem był jeden z sekretarzy generalnych stowarzyszeń młodzieży polskiej ks. A. Sierżęga. Wygłosił na nim jeden z siedmiu prezentowanych referatów.

Był sekretarzem I zarządu Związku Kapłanów diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego „Unitas”. którego zadaniem było pielęgnowanie ducha kapłańskiego i utrzymywanie łączności wśród duchowieństwa oraz wspieranie się wzajemne kapłanów modlitwą i pracą. Po części podobne cele miał Związek Zakładów Teologicznych w Polsce pod wezwaniem św. Jana Kantego. Jednym z jej aktywnych członków był ks. A. Sierżęga.

W 1919 r. został mianowany urzędnikiem kurii diecezjalnej, jako sekretarz generalny do spraw Akcji Socjalnej.

Nie sposób także pominąć jego działalności na polu publicystyczno – wydawniczym. Ks. A. Sierżęga pełnił w latach 1921-22 funkcję redaktora kwartalnika „Kierownik Stowarzyszeń. Pismo dla Patronatów Stowarzyszeń Oświatowo – Kulturalnych”. Było to czasopismo – jak sama nazwa wskazuje, przeznaczone dla opiekunów stowarzyszeń o charakterze oświatowo – kulturalnym. Zamieszczał swoje artykuły także w innych wydawnictwach, których tytułów na dzień dzisiejszy jeszcze nie sposób dokładnie ustalić.

Po objęciu parafii wrzawskiej dał się poznać, jako jej dobry organizator i gospodarz. Wykazywał dużą dbałość o stan kościoła i majątek plebański. Ale nade wszystko troszczył się rozwój życia religijnego wśród parafian. Widoczna też była jego obecność w różnorodnych poczynaniach społecznych i oświatowych. Był członkiem m.in.: Kółka Rolniczego, kierownikiem sklepu KGW, Prze­wodni­czącym Zarządu Fundacji Szpitala Ubogich im. Kaliksta bar. Horocha, Przewodniczącym Zarządu Fundacji Kaliksta bar. Horocha dla włościan gmin państwo Wrzawy składających, celem podniesienia ich dobrobytu i oświaty, brał także udział w działalności samorządowej, będąc delegatem do Rady Powiatowej Tarnobrzeskiej. Po II wojnie światowej zorganizował i przeprowadził we Wrzawach budowę nowego kościoła.

W 1922 r. został odznaczony Epoxistoris Canonicalis, w 1936 r. Złotym Krzyżem Zasługi, zaś w 1953 r. biskup zezwolił mu na noszenie rokiety i mantoletu.  Zmarł we Wrzawach i tutaj też został po­chowany.

Waldemar Prarat