GMINA GORZYCE

„BOGU WSZECHMOCNEMU

ZA CUDOWNE URATOWANIE

OD WYLEWU WODY W ROKU
7/5  [1]837 I W ROKU 22/7  [1] 848
WDZIĘCZNI MIESZKAŃCY WRZAW”

Tak brzmi napis na krzyżu kamiennym wzniesionym przy dro­dze biegną­cej z centrum wsi Wrzawy w kierunku Sanu, na przysiółku zwanym Czekaj.

Postawiono go około połowy XIX wieku. Był on, – jak głosi napis, wo­tum wdzięczności mieszkań­ców Wrzaw za opiekę Bożą w dniach powodzi z lat 1837 i 1848. Obecnie, mocno nadwyrężony czasem, aż prosi się o zabezpieczenie od upadku.

Nieszczęścia powodzi nawiedzały tą wieś od zawsze. Położona w widłach Wisły i Sanu, na rozległej rów­ninie, chroniona jedynie ni­skimi gro­blami, które dopiero tak na­prawdę zaczęli sypać w 1770 r. Antoni, a później jego syn Jakub Hadziewiczowie - właściciele tej ma­jętności, zalewana była nie­mal corocznie mniejszą lub większą wodą. Toteż wspomniane groble już za Horochów były ciągle podnoszone i wzmacniane. Dopiero w latach 80-tych XIX wieku wzniesiono wały ochronne, - później, co jakiś czas wzmacniane, które po dziś dzień mają za cel ochronę ludności miejsco­wej i jej dobytku.

O wspomnianym krzyżu napisał krótką notatkę dr Janusz Kamocki, zaj­mujący się badaniami etnograficznymi na tym terenie w la­tach 60-tych XX w., stwierdzając, że jest on „pamiątką po powodzi, zo­stał postawiony przez kogoś, kto ledwo się uratował, gdy wypadł z łódki.”

Opis wydarzeń, na pamiątkę których wzniesiono ów krzyż, znalazł się w czasopiśmie „CHATA”, wydanym w Krakowie 25 października 1883 roku. Był to artykuł Ka­liksta barona Horocha (1800-1883) pt. „Wspomnienia z lat dawnych”, który ukazał się na pięć dni przed śmiercią autora. 30 paź­dziernika 1883 r. kpt. K. Horoch zmarł w swym mieszkaniu w Krakowie przy ulicy Gołębiej. Tekst ten, z uwagi na jego szczególny charakter, po­zwolę so­bie przytoczyć prawie w całości.

„(...). Mieszkając i gospodarując przeszło pół wieku w majęt­ności rodzin­nej, w której łączą się z sobą San i Wisła, te dwie najwięk­sze rzeki kraju na­szego, które przez to, że nie są uregulowane, spra­wiają przez swe wylewy wiel­kie zniszczenia w najżyźniejszej okolicy, postanowiłem jako naoczny świadek opisać nie tylko wypadki, w któ­rych prawdziwie cudowna ręka Stwórcy urato­wała mieszkańców od wielkiego nieszczęścia i wzbudzić w mieszkańcach nad­brzeżnych za­ufanie, że przy pomocy Bożej, broniąc energicznie grobel, mogą się nie raz uratować od powodzi.

Po ulewnych deszczach, które przy wietrze północnym przez trzy dni bez­ustannie padały, dnia 7 maja roku 1837 o godzinie 1 rano woda na Wiśle nad­zwyczajnie przybrała. Mieszkańcy nad brzegami rzek osiedli, po chmurach, które wiatr pędzi w Karpaty wiedzą już na­przód, jak dużej wody mają się spodziewać; z tego powodu już dnia 6 maja w sobotę wiedzieli ludzie, że wielkie niebezpie­czeń­stwo im grozi. Mając w pamięci, że kto z Bogiem Bóg z nim, pojechałem w so­botę do ks. kanonika Mikołaja Szymańskiego, proboszcza Wrzaw, z prośbą, ażeby w niedzielę dnia 7 maja równo ze dniem nabożeństwo odprawio­nem było, i aby lud upomniał, by po nabożeństwie wszyscy udali się na groble i gorliwie bro­nili w miejscach najwięcej zagrożonych.

Zazwyczaj Wisła pierwej przybiera, aniżeli San; dlatego ludzie po­śpie­szyli nad Wisłę pod spichlerz dworski zwany lądowy, jako miej­sca naj­więcej za­grożonego. W miejscu tem grobla, która stoi nad samą Wisłą, już do połowy wpadła do wody. Niebezpieczeństwo było wiel­kie, pomimo że 20 fur ziemię wo­ziło i 150 ludzi ratowało walącą się groblę. Ludzie pracu­jący z wielkiem natężeniem, widząc niebezpie­czeństwo nie­uchronne, upadli na du­chu, pewni, że wkrótce woda całą majętność zatopi.

Wtem od Sandomierza wypłynął wielki galar bez ludzi i zbli­żywszy się do naszego brzegu, stanął na miejscu najwięcej zagrożo­nem, które z tak wielkiem broniliśmy wysileniem. Ludzie nasi wsko­czyli na galar, na którym były liny, różne rekwizyta, oraz 900 korcy pięknej sandomierskiej pszenicy. Galar ten ciężko naładowany, głęboko w wodę zanurzony, gdy stanął w od­męcie zaraz go uspokoił, i uwol­niwszy od silnego parcia na naszą groblę, całą majętność Wrzawy ura­tował od wielkiej klęski.

Gdy ludzie nad Wisłą uradowani z cudownego ocalenia, Bogu wszechmo­gącemu dzięki składają, dają znać, że na Sanie, w miejscu zwa­nym Czekaj, woda tamę zerwała i grobla zaczęła wpadać do wody. Wszyscy znad Wisły biegną nad San do miejsca zagrożonego. Woda na Sanie jest dużo bystrzejsza od wody na Wiśle, gdyż przy ujściu swojem do Wisły ma wielki spadek. Doznawszy na Wi­śle zbawiennego skutku od galaru, który stanął w odmęcie, próbujemy także na Sanie w odmęt wprowadzić na moc­nych linach prom duży, na którym wożą 4 fury czworokonne. Dwóch ludzi odważnych, umiejących pływać, Nowak Jan i Sałach wsiadają na prom umocowany na grubych linach i wpły­wają w odmęt; ale w kilku minutach prom został zanu­rzony a woda by­stra przewracała nim jakby małą desz­czułką, póki liny nie pękły, po­czem prom poszedł z wodą o mil trzy. Od­ważni jednak dwaj ludzie, którzy byli na promie, szczęśliwie wypłynęli z od­mętu.

Gdy prom widocznie za mało obciążony, nic nie pomógł, a grobla wpadła do wody, nie było już innego ratunku, jak tylko usypać wą­ską nową groblę w oddaleniu paru sążni od starej grobli, do połowy już opa­nowanej. Wierzby rzę­dem posadzone służyły za oparcie dla no­wej słabej grobli. Ponieważ ziemia była bardzo wilgotną, braliśmy su­chy owczy gnój, i tak warstwami układając ziemię i gnój owczy, zrobi­liśmy grobelkę 20 sążni długą, która uratowała całą okolicę od znisz­czenia.

Nabożeństwo solenne w kościele parafialnym we Wrzawach odpra­wio­nem było we dwa dni po opadnięciu zupełnem wody, na któ­rem ludność cała majętności Wrzawy z przykładną pobożnością dzięki Bogu składała, za praw­dziwie cudowne jej ocalenie od wielkiego nie­szczęścia.”