GMINA GORZYCE

Historia Wsi Trześń

Osada Trześń wzięła swoją nazwę od drzew – czereśni, które w tym miejscu zwarcie występowały, wcześniejszą nazwę Trześnia – czereśnia wymienia Jan Długosz w Księdze majątków Diecezji Krakowskiej.

Odkryte cmentarzysko i znalezione przedmioty na terenie Trześni wskazują na działalność człowieka na tym terenie jeszcze wczasach prehistorycznych. Najstarsze ślady osadnictwa na terenach obecnej gminy Gorzyce datują się na X tysiąclecie p.n.e.. Z tego okresu pochodzą znaleziska narzędzi kamiennych w Trześni. W okresie neolitu obszar ten był zamieszkały przez ludność zaliczoną przez archeologów do kultury pucharów lejkowatych. W schyłkowej fazie neolitu i we wczesnej epoce brązu (ok. 1700 - 1300 p.n.e.) pojawiają się przedstawiciele kultury ceramiki sznurowej.

We wczesnym średniowieczu żyły tu zachodniosłowiańskie plemiona Lędzian i Wiślan. Byli to Prasłowianie, natomiast w czasach historycznych sandomierscy Lędzianie.

Początki obecności człowieka na obszarach dzisiejszej miejscowości Trześni archeolodzy datują na około X tysiąclecia p.n.e.  Dlatego, zadziwiająca jest data pierwszego zapisu istnienia naszej miejscowości, która przypada dopiero na 1302r. Znajdujemy Trześń w kronice Jana Długosza w spisie parafii z 1326 roku, jako parafię już istniejącą pod wezwaniem św. Mikołaja. Wtedy jej proboszczem był bliżej nieznany Piotr, a parafia miała drewniany kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, w Trześni były łany kmiece, zagrody, karczmy i dwór hrabiowski Feliksa Tarnowskiego.

W 1578 roku Trześń liczyła 30 kmieci na 8 łanach, 4 zagrodników z rolą, 5 komorników z bydłem i 9 komorników bez bydła.

Dokument z 1602 roku, dotyczący wizytacji biskupa w Sandomierzu, wykazuje , że w parafii Trześń istniała szkoła parafialna. Według stanu na rok  1785 liczebność naszej parafii wynosiła 472 mieszkańców.

W czasie Powstania Kościuszkowskiego w 1794r.  wielu ochotników spośród tutejszych chłopów i szlachty przyłączyło się do Wojsk Kościuszkowskich. Po jego klęsce rozbitków przygarniały okoliczne wioski.

Po roku 1809 na terenie Trześni nastąpił okres klęsk żywiołowych. Kilkakrotne przemarsze wojsk własnych i obcych spowodowały pozbawienie całej okolicy rezerw żywności.

Według „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego” z 1892 roku Trześń z obszarem dworskim i trzema folwarkami liczyła 200 domów i 1043 mieszkańców ( 504 mężczyzn i 539 kobiet) w tym 24 Żydów. Posiadłość hrabiego Jana Tarnowskiego miała młyn i cegielnię, liczyła 618 mórg roli, 85 mórg łąk, 4 morgi ogrodów, 69 mórg pastwisk i 17 mórg moczarów 
i nieużytków.

W 1914r, gdy wybuchła I wojna światowa, powoływano mężczyzn w wieku od 18 do 42 lat w szeregi armii austriackiej. Zaczęły się dni modlitw, płaczu i żegnania swoich najbliższych ojców, braci i synów idących na zew wojenny w obce kraje. Ten koszmar trwał do 3 listopada 1918 roku.

W listopadzie 1918 roku mieszkańcy Trześni brali czynny udział w rozbrajaniu żołnierzy austriackich i tworzeniu struktur niepodległego państwa polskiego.

W II Rzeczpospolitej obszar obecnej gminy Gorzyce leżał w obrębie województwa lwowskiego i powiatu tarnobrzeskiego. W wyniku zmian podziału administracyjnego powiatu utworzono tu gminę zbiorową z siedzibą w Trześni. W drugiej połowie lat 30. tereny pomiędzy Wisłą i Sanem weszły w skład Centralnego Okręgu Przemysłowego. Zaowocowało to powstaniem w Gorzycach Zakładów Metalurgicznych, które uruchomiono w czerwcu 1938 roku.

W 1934 roku siedzibą zbiorczej gminy był Trześń, w tym to czasie powstał jej murowany budynek tzw. „prezydium”, który stoi do dzisiejszego dnia. Oprócz działalności rolniczej ludność gminy Trześń zajmowała się prowadzeniem działalności gospodarczej oraz czynnie angażowała się
w działalność w związkach, partiach i stowarzyszeniach.

W 1934 roku nawiedziła nas wielka powódź, dlatego w 1935 roku rozpoczęto nadsypywanie istniejących wałów.

Dzień 1 września 1939 roku położył kres wszelakim inicjatywom społecznym. Wybuch II wojny światowej spowodował ogromne utrudnienia
w dziedzinie nauczania. Szkoła w Trześni pod koniec wojny została przeznaczona na szpital wojskowy dla żołnierzy radzieckich. Niemcy w czasie wycofywania spalili na terenie Trześni kilka budynków mieszkalnych i gospodarczych oraz zniszczyli most na Trześniówce.

W czasie okupacji hitlerowskiej na terenie gminy Trześń istniały silne placówki Armii Krajowej, a także mniej liczne oddziały Batalionów Chłopskich i Narodowych Sił Zbrojnych. Najważniejszą akcją AK był atak na posterunek policji we Wrzawach.

Wielu mieszkańców Trześni brało czynny udział w drugiej wojnie światowej. Walczyli w 1939 roku w Armii Polskiej, później w podziemiu – partyzantce, w armiach obcych :angielskiej, rosyjskiej.

W 1944 roku przeprowadzono uwłaszczenie rolne – parcelację ziem wchodzących w skład dworu Tarnowskich. Lata powojenne w Trześni to przede wszystkim angażowanie się mieszkańców w usuwanie zniszczeń oraz mozolna praca na roli.

W 1946 roku nasza miejscowość została zelektryfikowana.

3 września 1961 roku została przekazana uczniom do użytku nowa szkoła. Wybudowana jako Pomnik 1000-lecia im. Generała Karola Świerczewskiego .

W latach powojennych gmina Trześń znajdowała się w granicach administracyjnych województwa rzeszowskiego. Zmiana siedziby gminy z Trześni na Gorzyce nastąpiła w 1973 roku. Od 1975 roku gmina pozostawała w granicach województwa tarnobrzeskiego, od 1 stycznia 1999 roku podkarpackiego.

Obecnie Trześń jest jedną z 8 miejscowości wiejskich Gminy Gorzyce, należących do powiatu Tarnobrzeskiego. Jest najdalej wysuniętą miejscowością województwa podkarpackiego w kierunku północno – zachodnim, sąsiadując bezpośrednio z miastem Sandomierz, należącym do województwa świętokrzyskiego.

Trześń liczy 1532 mieszkańców w tym 741 mężczyzn i 791 kobiet, powierzchnia sołectwa 1019,29 ha co stanowi około 14,74 % powierzchni gminy.

Otoczenie

Gmina Gorzyce położona jest w widłach Wisły i Sanu, w obrębie północnej części Podkarpacia w mezoregionie geograficznym Równiny Tarnobrzeskiej. Jest to teren równinny słabo zróżnicowany pod względem morfologicznym. Mniejsze jednostki geograficzno – morfologiczne to Płaskowyż Tarnobrzeski w południowo – zachodniej części gminy – teren płaski porozcinany rozległymi nieckowatymi dolinami oraz szerokie sterasowane doliny rzek Wisły i Sanu. Przez gminę przepływają wpadające do Wisły: Trześniówka i Łęg

Gmina Gorzyce posiada korzystne warunki przyrodnicze do rozwoju rolnictwa:

-         zdecydowaną przewagę terenów równinnych,

-         dużą powierzchnię użytków rolnych,

-         znaczne powierzchnie dobrej jakości gleb,

-         stabilną pogodę oraz klimat w którym można uprawiać większość roślin uprawnych,

-         długi okres wegetacyjny 210 – 220 dni.

Jednak położenie gminy w widłach rzeki Wisły i Sanu stwarza niebezpieczeństwo wystąpienia powodzi. Przez teren gminy przepływają dwie mniejsze rzeki: Trześniówka 
i Łęg. Obecność 4 rzek na terenie gminy przyczyniła się do powstania różnego rodzaju gleb. W pobliżu rzek powstały mady rzeczne, występują one w: trójkącie Sanu i Wisły na terenie wsi Wrzawy, Gorzyce w trójkącie Łęgu i Wisły oraz na terenie wsi Trześń. Gleby te posiadają dobrą zawartość próchnicy i są zasobne w łatwo dostępne dla roślin składniki pokarmowe: fosfor, azot i wapń. Pod względem przydatności rolniczej gleby te zaliczane są do kompleksu pszenno - buraczanego. Na glebach tych udają się rośliny o dużych wymaganiach glebowych: buraki cukrowe, pszenica, rośliny motylkowe, rzepak, mak, warzywa. Odczyn mad jest najczęściej obojętny lub lekko zasadowy.

Najsłabsze gleby w gminie Gorzyce występują na terenie wsi Furmany i Sokolniki. Są to gleby bielicowe wytworzone z piasków gliniastych i glin – mało zasobne w próchnicę. Są to zazwyczaj suche lub zbyt przesuszone oraz przepuszczalne dla wody i z tego powodu ich przydatność rolnicza jest mała. Są one najczęściej kwaśne, lecz ze względu na małe właściwości chłonne wapnowania należy stosować ostrożnie. Uprawia się na nich rośliny mniej wymagające: żyto, ziemniaki, owies, łubin.

Gmina Gorzyce obsługiwana jest generalnie komunikacją drogową. Elementami składowymi systemu są:

-         droga krajowa Nr 859 Sandomierz – Stalowa Wola,

-         droga wojewódzka Nr 854 Gorzyce – Annopol,

-         drogi powiatowe:

-         Nr 42 701 Sadowie – Goczałkowice – Wrzawy,

-         Nr 42 702 Trześń – Grębów,

-         Nr 42 703 Trześń – Furmany,

-         Nr 42 704 Furmany – Żupawa – Stale,

-         Nr 42 705 Tarnobrzeg – Sobów – Furmany – st. kolejowa Grębów,

-         Nr 42 745 Kawęczyn – Pasternik – Skowierzyn,

-         Nr 42 751 Zaleszany – Zabrnie,

-         Nr 42 772 Sokolniki – Orliska,

oraz sieć dróg sklasyfikowanych jako gminne.

Struktura przestrzenna gminy Gorzyce charakteryzuje się w miarę skoncentrowaną zabudową wiejską (jednorodzinną i zagrodową) w miejscowościach Trześń, Wrzawy, Furmany, Sokolniki i centralnie położonymi Gorzycami z dominującymi elementami zabudowy przemysłowej (Federal - Mogul) i wielorodzinnej.

Sieć osadnicza połączona jest systemem komunikacji drogowej. Komunikacja kolejowa nie odgrywa istotnej roli w funkcjonowaniu gminy.

Obszar środkowy i południowo – środkowy gminy zagospodarowany jest rolniczo, natomiast w części południowej gminy zalegają kompleksy leśne Nadleśnictwa Rozwadów.

Bilans terenów o różnym stopniu użytkowania przedstawia się następująco:

17,0% - tereny zainwestowane, przekształcone antropogenicznie,

69,0% - tereny gospodarki rolnej,

14,0% - tereny leśne i wód powierzchniowych.

.